İslam'ın Yasakladığı Faiz ve Haram Olma Sebepleri...
Yüce Mevla, bize armağan ettiği bu dünyanın üzerinde ve derinliklerinde herkese yetecek kadar nimetler ihsan etmiştir. Her insanın, rızıkla donatılmış bu nimet sofrasından nasibini almaya ve aramaya hakkı vardır.
Bu nimeti arayan ve kovalayan herkes Allah’ın takdir ettiği oranda rızkına nail olur ki bu rızkı Allah-u Teala her canlıya vermeyi üstüne almıştır. Nitekim Kur’an-ı Kerim’de “Yeryüzünde hiçbir canlı yoktur ki, rızkı Allah'a ait olmasın”(Hud, 11/6.) buyurulmaktadır.
İslam dininde, aslı ve tabii kazanç yolu emektir, alın teridir. Sevgili Peygamberimiz emeğin değerine işaret eden veciz bir sözünde şöyle buyurmaktadır: “Hiç kimse elinin emeğinden daha hayırlı bir şey yemiş değildir.”( Buhari, Bûyû, 15.)
Yine kendisine en temiz kazancın ne olduğu sorulduğunda “kişinin kendi elinin emeği, bir de dürüst ticaretin kazancı.”(Ahmed b. Hanbel, Müsned, IV, 141) cevabını vermiştir.
İslam dini, insana helal yoldan rızkını kazanmayı emrettiği gibi aynı şekilde haram lokmadan da uzak kalmasını emretmiştir. Nitekim Kur’an-ı Kerim’de bu hususta mealen şöyle buyurulmaktadır: “Ey insanlar! Yeryüzünde bulunanların helâl ve temiz olanlarından yeyin, şeytanın peşine düşmeyin; zira şeytan sizin açık bir düşmanınızdır.”( Bakara, 2/168.)
Söz konusu bu ayetlerden ve hadislerden anlaşıldığı gibi İslam rızkı temin için çalışmayı emretmekte ve bunu bir ibadet olarak telakki etmektedir. Ancak emeğe, alın terine dayanmayan haksız kazanç yollarını da yasaklamaktadır ki faiz yasağı da bunlardan biridir.
İslam dini, Kur'an ve Sünnetle faizi veya eş anlamda kullanılan ribâyı yasaklayarak haram kılmıştır. Kur'an-ı Kerim'de, farklı üslup ve anlatım tarzlarıyla faiz/ribâ yasağından bahsedilmektedir. Faizin yasak ve haram olduğunu haber veren söz konusu ayetlerin bazıları şunlardır:
“Ey iman edenler! Kat kat artırılmış olarak faiz yemeyin. Allah’tan sakının ki kurtuluşa eresiniz.”(Al-i-İmran, 3/130.)
“Faiz yiyenler, ancak şeytanın çarptığı kimsenin kalktığı gibi kalkarlar. Bu, onların, “Alış veriş de faiz gibidir” demelerinden dolayıdır. Oysa Allah alışverişi helal, faizi haram kılmıştır. Bundan böyle kime Rabbinden bir öğüt gelir de faizden vazgeçerse, artık önceden aldığı onun olur. Durumu da Allah’a kalmıştır. Kim tekrar (faize) dönerse, işte onlar cehennemliklerdir.”(Bakara, 2/275.)
Bu naslarda görüldüğü gibi Kur'an, kesin bir ifade ile faizin/ribânın alış verişten farklı olduğunu haber vermekte ve haram kılmaktadır.
Hz. Peygamber de, faiz yasağı ve haramlığı ile ilgili olarak şöyle buyurmaktadır:
"Helâk edici şu yedi şeyden kaçınınız; Allah’a şirk koşmak, sihir, Allah’ın haram kıldığı cana kıymak, faiz yemek, yetim malı yemek, savaştan kaçmak, suçsuz ve namuslu mümin kadınlara iftirada bulunmak." (Buhârî, "Vasâyâ", 23; Müslim, "Îmân", 144.)
Cabir diyor ki; "Resûlullah, faiz yiyene, yedirene, yazana ve buna şahitlik eden kimseye lânet etti ve hepsi (günahta) eşittir.” buyurdu. (Müslim, "Müsâkât," 106.)
Söz konusu bu hadislerde de görüldüğü gibi Hz. Peygamber faizi helak eden hususlardan biri olarak zikretmekte ve faizi alan, veren kimsenin lanete uğrayacağını haber vermektedir.
İslam’ın temel yasaklarından biri olan faizin haram kılınmasının bir takım sebebi hikmetleri söz konusudur ki İslam bilginleri bu sebepleri şöyle zikretmektedir.
1. İslam paranın atıl bırakılmasını istememektedir. Bilakis sermayenin üretim ve istihdamda olmasını istemektedir.
2. İslam paranın faiz yolu ile tek bir zümrede toplanmasına hoş bakmamaktadır.
3. İslam insanlar arasında zekat, sadaka, infak yolu ile yardımlaşmayı ve dayanışmayı emreder. Ancak faiz tam bunun tersidir. Faiz bu güzel ilişkilere zarar vermektedir.
4. Ticaret üretken olup, faiz ise üretken değil tek taraflı çıkar sağlayan haksız bir kazanç olup sömürmektedir.
5. Ticaretteki kar, belli bir emeğin, çalışma ve teşebbüsün karşılığıdır. Ancak faiz sadece vadenin karşılığıdır. Bunun yanında ticarette satan ile müşteri arasında menfaat anlamında bir denge varken, faizde bir tarafın sıkışmasından kaynaklanan tek taraflı bir istifade ve sömürü söz konusudur. Aynı şekilde ticarette kar bir defa alınır ve biter, faizde ise kar devamlı katlanarak büyümektedir. (TDV İlmihali, II, 417.)
6. Ticarette zarar ve risk daima vardır. Ancak faizde hiç yoktur.
Bütün bu ve benzeri sebeplerle İslam faizi ayetler ve hadislerle yasaklayarak haram kılmıştır. Aynı şekilde tarih boyunca birçok düşünür, filozof ve devlet adamı da halkın sömürülmesine sebep olan faize karşı çıkmış ve onunla mücadele etmişlerdir.
Bu bağlamda faiz kâr gibi görünse de aslında kişinin dünya ve ahiret huzuruna en büyük engellerden biridir. İki cihanın huzuru için her insanın özellikle biz Müslümanların faiz illetinden uzak kalması gerekir.
Rızkımızı temiz ve helal kazanç yoluyla temin etmek duası ile...
